فرآیند تقاضای پناهندگی کانادا چندین مرحله دارد که به شرح زیر است:
شایستگی برای وضعیت پناهندگی کانادا
هر فردی می‌تواند برای درخواست وضعیت پناهندگی کانادا اقدام کند، البته فردی که یکی از موارد زیر را داشته باشد نمی‌تواند این درخواست را ارائه بدهد:
- فرد مدعی قبلاً متقاضی پناهندگی در کانادا بوده است؛
- مدعی پناهنده کشور دیگری است و باید به آن کشور برگردانده شود؛
- فرد مدعی از طریق یک «کشور امن سوم» برگزیده به کانادا آمده است؛
- فرد مدعی بر اساس مسائل امنیتی، سابقه جنایی، جنایت سازمان‌یافته یا تخطی از قوانین حقوق بشر یا حقوق بینالملل شایسته ارائه درخواست پناهندگی نیست.
توجه: کانادا طبق توافقنامهای که با ایالات‌متحده امضاء کرده، این کشور را به‌عنوان یک «کشور امن سوم» برگزیده است بنابراین مدعیانی که از طریق آمریکا می‌آیند یا حتی از آن عبور میکنند، نمی‌توانند در مرز کانادا ادعای درخواست پناهندگی کنند و به آمریکا برگردانده میشوند.
در فرایند درخواست وضعیت پناهندگی کانادا، ابتدا یکی از ادارههای مهاجرت این کشور تصمیم میگیرد آیا یک کیس ادعای درخواست مهاجرت، قانونی و مشروع است یا نه. اگر فرد در مرز کانادا ادعای درخواست پناهندگی کرده است، انتظار میرود برای تشخیص استحقاق وی سریعاً تصمیم گرفته شود.
اگر برای شروع، ادعای پناهندگی در یک اداره مهاجرت داخلی کانادا درخواست داده شود، فرآیند تصمیمگیری درباره درخواست بسیار طولانیتر است.
ارجاع به هیئت مهاجرت و پناهندگی کانادا
اگر ازنظر یک اداره مهاجرت ادعای متقاضی واقعی باشد، پرونده در مرحله بعد به یک دادگاه اجرایی مستقل به اسم هیئت مهاجرت و پناهندگی کانادا (IRB) فرستاده میشود. IRB مشخص میکند آیا مدعی یک پناهنده واقعی و شایسته محافظت دولت کانادا است یا نه. مدعی ابتدا باید یک فرم اطلاعات شخصی (PIF) پر کند و آن را در اختیار IRB قرار دهد.
تقریباً ۱۲ ماه بعد، مدعی در یک جلسه دادگاه در حضور یک عضو IRB شرکت میکند. در موارد نادر، زمانی که مدارک کاملاً شفاف هستند، ادعای فرد ممکن است بدون نیاز به حضور وی در دادگاه پذیرفته شود.
تصمیم در مورد وضعیت پناهندگی کانادا
اگر IRB مشخص کند مدعی یک پناهنده واقعی است، متقاضی تحت حفاظت دولت کانادا قرار میگیرد و می‌تواند درخواست اقامت دائم کانادا را داشته باشد.
اگر درخواست مدعی از سوی IRB رد شود، می‌تواند در دادگاه فدرال کانادا درخواست تجدیدنظر کند. اگر دادگاه فدرال حق را به مدعی ندهد، احتمالاً او را از کانادا اخراج خواهند کرد.
پیش از اخراج، مدعی می‌تواند درخواست ارزیابی مخاطرات پیش از اخراج (PRRA) کند؛ مانند ادعای پناهندگی شروط مشابهی برای محافظت از مدعی ارزیابی میشوند، ولی به‌جای IRB، اداره مهاجرت کانادا، دراین‌باره تصمیم‌های لازم را میگیرد.
در پروندههایی که از قبل توسط IRB بررسی‌شده‌اند، تنها تغییراتی پذیرفته میشوند که از زمان رأی IRB رخ‌داده‌اند.
در بعضی از موارد، حتی متقاضیانی که شایسته درخواست ادعای پناهندگی نیستند هم می‌توانند برای یک‌بار درخواست ارزیابی مخاطرات پیش از اخراج (PRRA) را ارائه دهند.
افرادی که ادعای پناهندگی آنها رد یا تعلیق میشود، در پایان فرایند می‌توانند درخواست ارزیابی مخاطرات قبل از اخراج (PRRA) کنند. این درخواست فرصتی برای افرادی است که در معرض اخراج از کانادا قرار دارند و خطراتی را که در صورت اخراج با آنها روبه‌رو خواهند شد، به‌صورت کتبی توضیح میدهند.
